သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအစီအစဥ္၊ျမန္မာျပည္ေျမာက္ဘက္ပုိင္း ဆက္စပ္သစ္ေတာ ၊ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ စစ္တမ္းေကာက္ယူေရးအဖြဲ႕မွ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ အသံကုိဖမ္းယူေနစဥ္။ဓါတ္ပုံ ©Elenor Briggs/WCS
Hollock gibbons(Hoolocks) ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္သည္ Gibbons(Hylobatidae) မ်ိဳးရင္း ထဲမွ ႏုိ႕တိုက္သတၱဝါမ်ိဳးစိတ္ ႏွစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ Hoolocks သည္Gibbon မ်ိဳးရင္းထဲတြင္ ဒုတိယ အႀကီးဆုံးမားဆုံးျဖစ္ပါသည္။ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ားသည္ သစ္ပင္ထက္ ေနေသာ မ်ိဳးစိတ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး၊ အမ်ားအားျဖင့္ သစ္သီးစားေလ့ရိွပါသည္။ ရြက္ႏုမ်ား၊ ပန္းဖူးကုိလည္း စားသုံးေသာ အေလ့ရိွပါသည္။သူတို႕သည္ အေစ့မ်ားကုိ ပ်ံ႕ႏွ႕ံေစေသာေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ ျဖစ္ထြန္းလာေစေရး အတြက္ အဓိကက်ေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ေနပါသည္။
ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္တို႕သည္ နယ္ပယ္ သတ္မွတ္ေနေသာ မ်ိဳးစိတ္ျဖစ္ၿပီး၊ (၂)ေကာင္မွ (၆) ထိပါဝင္ေသာ မိသားစုေလးမ်ားျဖင့္ ေနထုိင္ၾကေလ့ရိွပါသည္။အေနာက္ဘက္ေနေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္ေနေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္တို႕သည္ မ်ိဳးစု Bunopithecus ထဲ ပါဝင္ေသာ တဆင့္ခံ မ်ိုးစိတ္ဟု အရင္ကသိထားၾကပါသည္။၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ Groves ႏွင့္ Mootnick တို႕ မွ သူတုိ႕ကုိ မ်ိဳးစိတ္အသစ္ထဲ ထည့္လုိက္ပါသည္။ Hoolock Hoolock ႏွင့္ Hoolock leuconedys (အေရွ႕)ဟု သတ္မွတ္ခဲ့ပါသည္။.
အေနာက္ဘက္ေနေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ကုိ အိႏၵိယ၊ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွ ႏွင့္ျမန္မာတို႕တြင္ေတြ႕ရၿပီး၊အေရွ႕ဘက္ေနေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ကုိ အိႏၵိယ၊ျမန္မာ ႏွင့္ တရုတ္ႏုိင္ငံတို႕တြင္ေတြ႕ရပါသည္။ ၄င္းေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ိဳးစိတ္၂မ်ိဳးလံုး၏ အဓိက ပ်ံႏွံ.ေနထုိင္ေသာဧရိယာမွာ ျမန္မာႏိူင္ငံျဖစ္ၿပီး၊ အဓိကအားျဖင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ စစ္ကိုင္းတိုင္း၊မေကြးတိုင္း ၊ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ဧရာ၀တီတိုင္း ၊ရွမ္းျပည္နယ္ႏွင့္ ကယားျပည္နယ္တို႕တြင္ ေတြ.ရွိရပါသည္။ ယင္းမ်ိဳးစိတ္(၂)မ်ိဳးလုံး၏ ေနထိုင္ က်က္စားရာေနရာကို ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ေအာက္ပိုင္း (ဧရာ၀တီျမစ္၀ႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွင့္ဧရာ၀တီျမစ္ဆံုရာအၾကားေနရာ) ေနရာေဒသမ်ား ဟူ၍ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ခ်င္းတြင္းျမစ္အေနာက္ဘက္ပိုင္း ႏွင့္ဧရာ၀တီျမစ္ေအာက္ပိုင္းတို႕သည္အေနာက္ပိုင္းHoolock Gibbonတို႔၏ က်က္စားရာေဒသျဖစ္ၿပီး၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္အေရွ႕ဘက္ပိုင္းသည္အေရွ႕ဘက္Hoolock Gibbonတို႕ေနထိုင္ရာျဖစ္သည္။သို႕ေသာ္လည္း ၄င္းတို႕ပ်ံ.ႏွံ.ေနထိုင္ပံုကို သိပၸံနည္းက်စနစ္တက် သုေတသနလုပ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္ေနပါေသးသည္။၄င္းမ်ိဳးစိတ္(၂)မ်ိဳး၏ နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္ျခင္းကို ခ်င္းတြင္းျမစ္အထက္ပိုင္း(တႏိူင္းေခ်ာင္း)တြင္ အတိအက်သတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိေသးပါ။ မည္သည့္ေမ်ာက္လႊဲ ေက်ာ္မ်ဳိးစိတ္မ်ိဳးမ်ား ေနထိုင္က်က္စားလ်က္ရွိ သည္ဆုိသည္လည္း မေသခ်ာေသးပါ။ မ်ိဴးစိတ္(၂)မ်ိဳးလံုးသည္ ထိုေနရာတြင္ေနထိုင္ က်က္စားလ်က္ရွိသည္မွာ ျဖစ္ႏိူင္ေျခမ်ားေသာ္လည္း၊ ကြင္းဆင္း ေလ့လာမႈ လုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ခဲ့ရေသးျခင္းမရွိခဲ့ေပ။
IUCNအဖြဲ႕အစည္ႀကီး၏ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ စာရင္းထုတ္ျပန္ခ်က္အရ ျမန္မာႏိူင္ငံေန အေနာက္ပိုင္းေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ ႏွင့္အေရွ႕ပိုင္းေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ိဳးစိတ္(၂)မ်ိဳးစလံုးသည္မ်ိဳးသုန္းလုနီးပါးအႏၱရာယ္က်ေရာက္လ်က္ရွိသည္။
သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕ျမန္မာႏုိင္ငံအစီအစဥ္မွ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပုိင္းဆက္စပ္သစ္ေတာ အဖြဲ႕၏ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ စစ္တမ္းေကာက္ယူျခင္း အစီအစဥ္အား ျပန္လည္သုံးသပ္ေနစဥ္။ဓါတ္ပုံ© Eleanor Briggs/WCS
ျမန္မာႏုိင္ငံ Hoolock Gibbon ထိန္းသိမ္းထားေသာေနရာမ်ား
Gibbonကာကြယ္ထားေသာ ဧရိယာသည္ သံလြင္ျမစ္ အေနာက္ပိုင္းတြင္ တည္ရွိၿပီး၊ ရြက္အုပ္ ပိတ္ရြက္ျပတ္ ေရာေႏွာေတာ၊ တစ္၀က္တစ္ပ်က္ ရြက္ျပတ္ေတာ(semi-deciduous)ႏွင့္ အျမဲစိမ္းေတာတို႕ ပါဝင္ေသာေနရာတို႕သည္ Hoolock Gibbonမ်ားေနထိုင္ က်က္စားေလ့ ျဖစ္ႏိုင္ေသာေနရာမ်ားျဖစ္ ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕သည္ ဧရိယာစတုရန္းကီလိုမီတာ (၁၀၀)ေက်ာ္ရိွေသာ ထင္ရွားသည့္ေနရာအနည္းဆံုး (၇)ေနရာကို ထိန္းသိမ္းေတာမ်ား အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး၊Hoolock ၄င္းေနရာမ်ားထဲမွ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ဧရာ၀တီျမစ္ အေနာက္ပိုင္းရွိ ရခိုင္ရိုးမဆင္မ်ားက်က္စားရာေနရာ (၁၇၅၅စတုရန္းကီလိုမီတာ)တြင္western Hoolock ႏွင့္ Hoolock Hoolockမ်ိဳးစိတ္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ရိွႏိုင္္သည္ကိုေတြ.ရွိရပါသည္။ ရခိုင္ရိုးမ ဧရိယာသည္ ေျမာက္လတၱီက်ဴ. (၁၈၀) ဒီဂရီ တြင္ရွိၿပီး၊ ၄င္းဧရိယာအနီး သုိ႕မဟုတ္ ေတာင္ဘက္ပိုင္းအစြန္းဘက္တြင္ Hoolock Gibbonမ်ားကိုပိုမိုေတြ႕ရွိရႏိုင္ပါသည္။ သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရး အရာရိွမ်ား၏ အစီရင္ခံစာမ်ားအရ ရိွသည္ဟုဆိုပါသည္။ သုိ႕ေသာ္ အေကာင္အေရအတြက္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္ အလက္မ်ား မရရိွပါ။ သစ္ေတာ ဧရိယာစတုရန္းကီလိုမီတာ (၅၀၀၀၀)နီးပါး (အမ်ားစုသည္ေတာျပဴန္းခ့ဲၿပီး) က်ယ္၀န္းေသာ ဧရာ၀တီ-ခ်င္းတြင္းျမစ္အေနာက္ပိုင္းရွိ ရခိုင္ရိုးမေတာင္တန္းႀကီးသည္ အေနာက္ပိုင္းေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္တို႕ ရိွေနႏုိင္ေသာေဒသျဖစ္သည္။ ခ်င္းေတာင္တန္း ဆက္စပ္ေတာမ်ား ၏ေျမာက္ဘက္ပိုင္းတြင္ ဧရိယာစတုရန္းကီလိုမီတာ(၂၃၀၀၀)ေက်ာ္ရွိ ၿပီး၊ ၿဂိဳဟ္တုဓါတ္ပံု မ်ားအရ ၄င္းဧရိယာအတြင္းရွိ သစ္ေတာမ်ား၏ ထက္၀က္ေက်ာ္သည္ ယခုအခါပ်က္စီးေနျခင္း သုိ႕မဟုတ္ သစ္ေတာ အဆင့္အတန္း ေလ်ာ႔က်ေနပါသည္။ ၄င္းဧရိယာအတြင္းတြင္ ကာကြယ္ထားေသာေတာ ငယ္ ႏွစ္ခုရွိပါသည္။ အေနာက္ဘက္ေနေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ား ယင္းေဒသတို႕တြင္ လာေရာက္ေနထုိင္သည္ဆိုေသာ စစ္တမ္းမ်ား ကၽြန္ေတာ္တို႕ သိသေလာက္ေျပာရလွ်င္ မရိွေသးပါ။J.T. Marshall Jr.၏ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာတြင္ အေရွ႕ပိုင္းေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ား (H.leuconedys) သည္ ထိုင္းႏိူင္ငံဘက္ျခမ္း သံလြင္ျမစ္တေလ်ာက္တြင္ အသံၾကားရသည္ဟုဆိုထားၿပီး ႏွင့္ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္(Marshall and Sugardjito ၁၉၈၆)က ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ္လည္း ၊ယခုအခါ ယင္းအေကာင္မ်ား က်န္ရွိေနေသးသလား ဆိုသည္မွာ ရွင္းလင္းစြာမေျပာႏူိင္ေပ။ ျမန္မာႏူိင္ငံအေရွ႕ပိုင္း သံလြင္ျမစ္ဧရိယာ တေလွ်ာက္တြင္ ထိန္းသိမ္းေသာဧရိယာမ်ား လည္းမရွိပါ။
ေျမာက္လတၱီက်ဴ႕ (၂၃) ဒီဂရီ (၈) မိနစ္ ႏွင္(့ ၂၈) ဒီဂရီ( ၈) မိနစ္ၾကားတြင္ ကာကြယ္ထားေသာဧရိယာ( ၆) ခုရွိၿပီး၊အမ်ားစုမွာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ အေရွ႕ပိုင္းႏွင့္ေျမာက္ပိုင္းတို႔တြင္တည္ရွိပါသည္။ ၄င္းတို႔မွာ(ေတာင္မွေျမာက္သုိ႕)-
(၁) မဟာၿမိဳင္သားငွက္တိရစာၦန္ေဘးမဲ့ေတာ( ၁၁၈၀ စတုရန္းကီလိုမီတာ)
(၂)ထမံသီသားငွက္တိရစာၦန္ေဘးမဲ့ေတာ( ၁၃၂၀ စတုရန္းကီလိုမီတာ)
(၃)ဟူးေကာင္းခ်ိဳင့္၀ွမ္းသားငွက္တိရစာၦန္ေဘးမဲ့ေတာ(သုိ႕)က်ားထိန္းသိမ္းေရးေတာ(၂၁ ၈၀၂ စတုရန္းကီလိုမီတာ)
(၄)ဘြန္ဖာဘြန္သားငွက္တိရစာၦန္ေဘးမဲ့ေတာ( ၁၈၅၄ စတုရန္းကီလိုမီတာ)
(၅)ုဖုန္ကန္ရာဇီသားငွက္တိရစာၦန္ေဘးမဲ့ေတာ( ၂၇၀၄ စတုရန္းကီလိုမီတာ) ႏွင့္
(၆)ခါကာဘိုရာဇီ အမ်ိဳးသားဥယ်ာဥ္ ( ၃၈၁၂ စတုရန္းကီလိုမီတာ) တို႕ျဖစ္ၾကပါသည္။ ေနာက္ဆံုး ဧရိယာသည္ျမန္မာႏိူင္ငံေျမာက္ဘက္ဆံုး အပိုင္းတြင္တည္ရွိၿပီး၊ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ား သည္ ေတာင္ဘက္ပိုင္း ဥယ်ာဥ္မ်ားတြင္သာ စာရင္းေကာက္ယူရရွိထားပါသည္။
ေျမာက္လတၱီက်ဳ႕ (၈) ဒီဂရီ (၈) မိနစ္အနီး တြင္ရွိ နန္းတမိုင္းျမစ္ ႏွင့္ ဆိပ္ခူးျမစ္ဆံုရာ ယခု ခါကာဘိုရာဇီဥယ်ာဥ္၏ အလယ္ တြင္ရွိေသာ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ အေကာင္အေရအတြက္ ကန္႕အသတ္ ႏွင့္ပတ္သတ္သည့္ အခ်က္အလက္ မ်ားကို သဘာ၀ပညာရွင္ Frank Kingdon-Ward က ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ အစီခံစာတင္သြင္းခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိူင္ငံေျမာက္ပိုင္းရွိေတာင္အမ်ားစုသည္ အျမင့္ေပ (၄၀၀၀) ေက်ာ္ရွိၿပီး၊ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ားသည္ အစီရင္ခံစာမ်ားအရ အျမင့္ေပ (၈၀၀၀)ႏွင့္အထက္တြင္ ေတြ႕ရွိရေၾကာင္းသိရွိရပါသည္။ (2,438 m: Kingdon-Ward 1949; Tun Yin 1967). ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕သိသေလာက္ ေနရာမေျပာင္းလဲတတ္ဟု ဆုိေသာ္လည္း ၊ ရာသီအလုိက္ ေတာင္ေပၚ အတက္ ၊အဆင္းလုပ္ေလ့ရိွႏုိင္ဟူေသာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား လည္းရိွ ေနပါ ေသးသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၄၉(၂၄၄စာမ်က္ႏွာ)ခုႏွစ္တြင္ Kingdon-Ward ၏ အစီရင္ခံစာအရ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ားသည္ ေဆာင္းတြင္းတြင္ေတာင္မွ ေပ ၄၀၀၀ ႏွင့္ ၄င္းအထက္ပုိျမင့္ျမင့္ထိ တက္ႏိုင္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားခဲ႔ပါသည္။. မိုးရာသီတြင္ေပ (၈၀၀၀) ေလာက္ထိ ေအာင္ႀကားသိရသည္ဟု ဆိုပါသည္။) ေတာင္အျမင့္ႀကီးမ်ား တတ္ႏိုင္ေသာ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ားကို ထင္းရွဴးပင္မ်ား လႊမ္းမိုးေနေသာ သစ္ေတာ မ်ားထဲတြင္ ေတြ႕ႏုိင္ပါသည္ ဟုလညး္ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္က Anthony မွေျပာႀကားထားၿပီး၊ ထြန္းရင္ မွ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္ တြင္ ကိုးကားေထာက္ခံထားပါသည္။
ဟူးေကာင္းဘန္ပဘန္ ထိန္းသိမ္းေတာသည္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ဆက္စပ္လ်က္ရွိၿပီး၊ တစ္ေတာလံုး၏ ၇၅% သည္ ပိန္းပိိတ္ေနေသာ သစ္ေတာ ျဖစ္သည္ဟု ၿဂိဳဟ္တုဓါတ္ပုံမ်ားအရ သိရိွရၿပီး၊ က်န္ေသာအပိုင္းမ်ားမွာ ခိ်ဳင္႕၀ွမ္းအလယ္တြင္ရိွေသာ စိုက္ပ်ိဳး ေျမမ်ားျဖစ္ ေနၿပီး၊ အဆင့္နိမ့္က်ေနေသာ ေတာင္ယာသစ္မ်ား ႏွင့္ ၀ါးေတာမ်ား ရွိေနပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ထိုထိန္းသိမ္းေတာမ်ားထဲတြင္ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ား အတြက္ ေနထိုင္ရာ စားက်က္သည္ အႀကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ စတုရန္းကီလိုမီတာ (၂၀,၀၀၀) ေလာက္ထိရွိေန သည္ကို ေတြ႕ရ ပါသည္။ ထိုထိန္းသိမ္းေတာသည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၏ အဓိက ကုန္းတြင္းပိုင္းျဖစ္ေသာ အႀကီးမားဆံုး ႏွင့္ မပ်က္ဆီးပဲရွိေနေသာ အျမဲစိမ္းသစ္ေတာမ်ားအတြက္ အဓိကက်ေသာ ေတာလည္းျဖစ္ပါသည္။. ထိုသစ္ေတာမ်ားကို စီမံခန္႕ခြဲျခင္းႏွင့္ အမွန္တကယ္ ကာကြယ္ထိန္း သိမ္းျခင္းဆုိေသာ ရႈပ္ေထြးေသာ ကိစၥသည္ ခက္ခဲ ရႈပ္ေထြးေသာ ျပႆာနာတစ္ရပ္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ဟူးေကာင္းခိ်ဳင့္၀ွမ္းေဒသတြင္ ေနထုိင္လ်က္ရိွေသာ လူဦးေရ (၅၀၀၀၀) ထက္ေက်ာ္ေသာ လူသားမ်ားအား ပညာေပးျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ က်ယ္ျပန္႕ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ ေပးရင္း ထည္႕သြင္းစဥ္းစားရမည္႕ ရႈပ္ေထြးလွေသာျပႆာနာတစ္ရပ္လညး္ျဖစ္ပါသည္။ သစ္ေတာဌာနေအာက္ရွိ သဘာဝဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္တိရစာၦန္ထိန္းသိမ္းေရး ဌာနသည္္ ဤမွ်က်ယ္ျပန္႕ေသာ ေနရာႀကီးတြင္ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ အတားအဆီးမ်ားျဖစ္ေသာ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္းဆိုင္ရာဥပေဒႏွင့္ ဆိုင္ေသာစိုးမိုးရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္ပုိင္းတြင္ လည္း အခက္အခဲမ်ားကို ေတြ႕ႀကံဳေနရေသာေၾကာင့္္ ထိေရာက္ေသာ ကာကြယ္ ထိန္းသိမ္းျခင္းဆိုင္ရာေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ ထိုေဒသတြင္ လက္ရွိလုပ္ေဆာင္လ်က္ရွိေသာ အစိုးရဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ေနသကဲ႕သို႕ပင္ ေဒသဆုိင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အဖြဲ႕အစည္းငယ္မ်ား၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္လည္းလုိအပ္ပါသည္။
ဟူေကာင္းခ်ိဳင္႕၀ွမ္း အေရွ႕ဘက္ပိုင္းမွ စီးဆင္းလာ ေသာတႏိုင္းျမစ္သည္ အထက္ခ်င္းတြင္းျမစ္အတြင္းစီးဝင္ပါသည္။ အေရွ႕ဘက္ေန ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ေနဟူူးေလာ႕ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ားအႀကားရွိ အဆင့္တုိးတက္လာျခင္း သုိ႕မဟုတ္ မ်ိဳးစပ္သြားႏုိင္ေသာေနရာဟု ယူဆရေသာ ေနရာသည္ ေရေဝေရလဲ ေဒသ အမ်ားစု တြင္ ျဖစ္ပါသည္။(Groves 1967)ဟူးေကာင္းခ်ိဳင္႕၀ွမ္း၏ ေျမာက္ဘက္ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား တြင္ရွိေသာ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ားကို အထူးသျဖင့္ မေလ႕လာရေသးေခ်။ယခုအခါ မ်ိဳးစိတ္တစ္ခု အျဖစ္သတ္မွတ္လာၾကေသာ ယင္းမ်ိဳးစိတ္ပုံစံႏွစ္ခု၏ ဆက္ႏြယ္မႈကုိ နားလည္ရန္အတြက္ မ်ိဳးရိုးဗီဇမ်ား ၊သြင္ျပင္လကၡာဏမ်ား၊ အသံထုတ္ပံုမ်ား အေပၚတြင္ မ်ားစြာေသာသုေတသနမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္က်န္ေနပါေသးသည္။
အရိုင္းသဘာဝတြင္ရိွေနေသာ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ိဳးစိတ္တို႕သည္ လူသားတို႕၏လုပ္ရပ္မ်ားျဖစ္ေသာ ေရႊတူးေဖာ္ျခင္း၊သစ္ခုတ္ျခင္းႏွင့္ အမဲလုိက္ျခင္းတို႕ ေၾကာင့္ အေရအတြက္ကုိ အျမဲက်ဆင္းေစေသာ ႀကီးစြာေသာ ထိခုိက္မႈျဖစ္ေပၚေနပါသည္။ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေရြ႕ေျပာင္းလုပ္ငန္းသည္ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ိဳးစိတ္တို႕ အတြက္ အဓိကက်ေနေသာ ျခိမ္းေျခာက္မႈပင္ ျဖစ္ေနပါသည္။ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ားေနထုိင္က်က္စားရာအရပ္တြင္ေနထိုင္ေသာ လူအမ်ားစုသည္ ေရြ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္ငန္းမွရေသာ အစားအေသာက္ရင္းျမစ္အေပၚတြင္မွီခုိအသက္ ရွင္ေန ရပါသည္။ .ထုိ႕အျပင္အစားအေသာက္အတြက္အမဲလုိက္ရန္ဖိအားေပးမႈ၊ ေဆးဝါးအတြက္အသုံးခ်မႈ ႏွင့္ သားငွက္တိရစာၦန္ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားျခင္းတို႕သည္ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္မ်ိဳးစိတ္တို႕ မ်ိဳးသုဥ္ေစေသာ အေၾကာင္းမ်ားပင္ျဖစ္ပါသည္။သစ္အလြန္အကြ်ံထုတ္ျခင္းသည္လည္း က်က္စားရာေနရာမ်ား ပုိမို ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈ ျဖစ္လာေစေသာအဓိက အေႀကာင္းအရင္းတစ္ရပ္လည္းျဖစ္ပါသည္။ က်က္စားရာေနရာမ်ား အစိတ္စိတ္ အပုိင္းပုိင္း ျဖစ္ေစပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္လႈပ္လႈပ္ရွားရွား ေဆာင္ရြက္မႈတို႕ကန္သတ္ျခင္း ႏွင့္လူသားႏွင့္သားငွက္တိရစာၦန္ ျပႆနာကုိ လည္းျပင္းထန္ေစလာမည္ျဖစ္သည္။ စပါးခင္းမ်ားတိုးပြားလာျခင္း၊ သစ္ေတာမ်ားအား စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္သို႕ ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ ေရႊတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္မ်ား၏ က်က္စားေဒသမ်ားႏွင့္အေရအတြက္ကို ထိခိုက္ေလ်ာ့က်ေစေသာ ေနာက္ထပ္အခ်က္မ်ားပင္ျဖစ္ေပသည္။
သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအစီအစဥ္၊ေျမာက္ပုိင္းဆက္စပ္သစ္ေတာ အဖြဲ႕မွ စာရင္းေကာက္ယူမႈ တစ္ခုအတြင္း ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္သြားလမ္းမ်ား ေရးဆြဲေနစဥ္။ဓါတ္ပုံ ©Eleanor Briggs/WCS
သစ္ေတာေရးရာဝန္ႀကီးဌာန၊သဘာဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္တိရစာၦန္ထိန္းသိမ္းေရးဌာန ႏွင့္ အတူလက္တြဲ၍ သားငွက္ထိန္းသိန္းေရးအဖြဲ႕သည္ ဟူးေလာ့ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းတို႕ကုိ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရိွပါသည္။ယင္းသုိ႕ေသာ ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ရိွေသာ ဟူးေလာ့ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္တို႕၏ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ေသာ အေနအထားကုိ အကဲျဖတ္ႏိုင္ေစရန္ရည္ရြယ္ၿပီး၊ႏို႔တိုက္သတၱဝါေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္တို႕ကုိ ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းႏွင့္ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းတုိ႕အတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနေသာ ထိန္းသိမ္းေရးစြမ္းေဆာင္ရည္တို႕ကုိလည္း အားေကာင္းလာေစပါသည္။
အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္တို႕မွာ-
သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕သည္ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ကခ်င္ျပည္နယ္ရွိ ေနာင္မြမ္းႏွင့္ မခ်န္းေဘာႀကားရွိ Babulonhtan[d1] တြင္ ပထမဆံုးေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ဦးေရႏွင္႔ ၄င္းတို႕၏ေနထုိင္က်က္စားရာ အကဲျဖတ္မႈ စစ္တမ္းကို ျပဳလုပ္ခဲ႕ပါသည္။ မဟာၿမိဳင္ေဘးမဲ႕ေတာရွိ ေမ်ာက္လြဲေက်ာ္ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းကိုလည္း ၂၀၀၄-၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ေကာက္ယူႏိုင္ခဲ႔ပါသည္။၂၀၀၅-၂၀၀၆ အတြင္းတြင္ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္စာရင္းေကာက္ယူမႈကို ဟူးေကာင္း ေဘးမဲ႕ေတာတြင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ခဲ႔ပါသည္။ ထို႕အျပင္ ၂၀၁၃-၂၀၁၄ခုႏွစ္ နာဂေဒသႏွင့္ ထမံသီေဘးမဲ႕ေတာရွိ ေမ်ာက္လြဲ ေက်ာ္မ်ား၏စားက်က္ေဒသ မ်ားအား အကဲျဖတ္စစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ အေရအတြက္စာ ရင္းေကာက္ယူျခင္းကုိ သားငွက္ထိန္သိ္မ္းေရးအဖြဲ႕မွ ေဆာင္ရြက္္ခ့ဲပါသည္။ လတ္တေလာတြင္္ ေမ်ာက္လႊဲေက်ာ္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းႏွင့္ ဥပေဒစုိးမိုးေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကုိ ထမံသီေဘးမဲ႕ေတာတြင္ ေဆာင္ရြက္ေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ သားငွက္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕သည္ သားငွက္ေဘးမဲ႕ေတာပတ္လည္ရွိေသာ အဓိကရြာမ်ားအား ပညာေပးအစီအစဥ္မ်ား ကိုေဆာင္ရြက္ေနလ်က္ရွိပါသည္။